Άρθρο του Γενικού/ Οικογενειακού Ιατρού Ευάγγελου Φραγκούλη
Οι εμβολιασμοί προστατεύουν από λοιμώδη νοσήματα και δεν είναι μόνο για παιδιά. Αντιθέτως οι εμβολιασμοί πρέπει να συνεχίζονται και προστατεύουν την υγεία μας, με ασφάλεια και αποτελεσματικότητα, εφόρου ζωής. Η πανδημία συνέβαλε ουσιαστικά στο να γίνει αντιληπτή από όλους η σημασία των εμβολιασμών για τους ενήλικες.
Μπορείτε να προστατέψετε τον εαυτό σας και τους αγαπημένους σας από ασθένειες
Μπορεί να κινδυνεύετε να νοσήσετε σοβαρά.
Κάθε χρόνο εκατοντάδες ενήλικες αρρωσταίνουν σοβαρά και νοσηλεύονται από ασθένειες που τα εμβόλια μπορούν να προλάβουν. Πολλοί ενήλικες πεθαίνουν ακόμη και από αυτές τις ασθένειες.
Τα εμβόλια μπορούν να μειώσουν την πιθανότητα εμφάνισης ορισμένων ασθενειών. Τα εμβόλια συνεργάζονται με την φυσική άμυνα του σώματός σας για να σας βοηθήσουν να αναπτύξετε με ασφάλεια ανοσία στις ασθένειες. Αυτό μειώνει τις πιθανότητές σας να προσβληθείτε από ορισμένες ασθένειες, καθώς και να υποφέρετε από τις επιπλοκές τους. Για παράδειγμα:
- Το εμβόλιο κατά της ηπατίτιδας Β μειώνει τον κίνδυνο κίρρωσης και καρκίνου του ήπατος.
- Το εμβόλιο έναντι του HPV προστατεύει από τους τύπους HPV που ευθύνονται για τους περισσότερους καρκίνους του τραχήλου της μήτρας, καθώς και καρκίνους του πρωκτού και άλλους καρκίνους και για τα κονδυλώματα των γεννητικών οργάνων.
- Το εμβόλιο κατά της γρίπης μειώνει τον κίνδυνο σοβαρών επιπλοκών που σχετίζονται με τη γρίπη σε ασθενείς ηλικιωμένους ή, και με χρόνια νοσήματα, όπως διαβήτη και ΧΑΠ.
Ακόμα κι αν λάβατε τα εμβόλια που χρειαζόσασταν ως παιδί, η προστασία από ορισμένα εμβόλια μπορεί να έχει εξασθενήσει με το χρόνο. Μπορεί επίσης να διατρέχετε κίνδυνο για ασθένειες λόγω της φύσης της εργασίας σας, του τρόπου ζωής, των ταξιδιών ή των καταστάσεων υγείας σας.
Το ανοσοποιητικό μας σύστημα τείνει να εξασθενεί με την πρόοδο της ηλικίας, θέτοντας μας σε υψηλότερο κίνδυνο για ορισμένες ασθένειες. Πάνω από το 60% των νοσηλειών που σχετίζονται με την εποχική γρίπη συμβαίνουν σε άτομα ≥65 ετών. Σχεδόν 1 στους 3 ανθρώπους θα εμφανίσει έρπητα ζωστήρα στη διάρκεια της ζωής του με τον κίνδυνο να αυξάνεται καθώς μεγαλώνετε. Είναι επόμενο στους ασθενείς >60 ετών να συστήνεται το αντιγριπικό εμβόλιο, όπως και το εμβόλιο έναντι του έρπη ζωστήρα, όπως και σε αυτούς >65 ετών να συστήνονται τα εμβόλια έναντι του πνευμονιοκόκκου.
Τα εμβόλια μειώνουν την πιθανότητα μετάδοσης της νόσου.
Μερικά άτομα στην οικογένειά σας ή στην κοινότητά σας ενδέχεται να μην μπορούν να κάνουν συγκεκριμένα εμβόλια λόγω της ηλικίας ή της κατάστασης της υγείας τους. Βασίζονται σε εσάς για να βοηθήσετε στην πρόληψη της εξάπλωσης της ασθένειας.
Τα βρέφη, οι ηλικιωμένοι και τα άτομα με εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα (όπως αυτά που υποβάλλονται σε θεραπεία για τον καρκίνο) είναι ιδιαίτερα ευάλωτα σε μολυσματικές ασθένειες. Για παράδειγμα, τα νεογέννητα μωρά είναι πολύ μικρά για να εμβολιαστούν κατά του κοκκύτη. Δυστυχώς, ο κοκκύτης μπορεί να είναι πολύ επικίνδυνος ή και θανατηφόρος για αυτά. Οι έγκυες γυναίκες θα πρέπει να εμβολιάζονται με το εμβόλιο Tdap κατά τη διάρκεια κάθε εγκυμοσύνης για να προστατεύουν τα μωρά τους από τον κοκκύτη.
Καθώς δεν είστε πια παιδιά και δεν φοβάστε τις βελόνες… μην αποχωρήσετε από το ιατρείο του οικογενειακού σας γιατρού, χωρίς να έχετε διασφαλίσει πως έχετε κάνει όλα τα εμβόλια που χρειάζεστε!
Ποια εμβόλια χρειάζεστε ως ενήλικας;
Τα εμβόλια συστήνονται βάση της ηλικίας, τους προηγούμενους εμβολιασμούς, την κατάσταση υγείας, το επάγγελμα, τον τρόπο ζωής και τους ταξιδιωτικούς προορισμούς σας.
Σε όλους του ενήλικες συστήνονται τα εμβόλια έναντι της COVID-19, καθώς και τα εμβόλια έναντι του Τετάνου και της Διφθερίτιδας.
Για να ελέγξετε ποια επιπρόσθετα εμβόλια χρειάζεστε θα πρέπει να μιλήσετε με τον οικογενειακό σας γιατρό. Το Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών Ενηλίκων επικαιροποιείται πλέον ανά έτος και οι αλλαγές ποικίλουν από την προσθήκη ενός νέου εμβολίου έως στην αλλαγή των συστάσεων για τα παλιότερα. Το Εθνικό Πρόγραμμα βρίσκετε εδώ.
Ποιοι παράγοντες δυνατόν να επηρεάσουν τα συνιστώμενα για εσάς εμβόλια;
Αρκετοί παράγοντες δυνατόν να επηρεάσουν το αν χρειάζεστε ένα εμβόλιο. Θα πρέπει να συζητήσετε με τον γιατρό σας σχετικά με το αν:
- ετοιμάζετε κάποιο ταξίδι στο εξωτερικό
- έχετε υποβληθεί σε σπληνεκτομή
- η εργασία σας σας εκθέτει σε ειδικούς κινδύνους
- είστε ή προγραμματίζετε να μείνετε έγκυος
- θηλάζετε
- είστε μέτρια ή βαριά άρρωστος ή έχετε κάποιο χρόνιο πρόβλημα υγείας
- έχετε ιστορικό σοβαρών αλλεργιών, ειδικά αν έχετε αλλεργική αντίδραση σε προηγούμενο εμβόλιο
- είχατε κάποια αυτοάνοση προσβολή του νευρικού σας συστήματος πχ σύνδρομο Guillain-Barre
- το ανοσοποιητικό σας είναι εξασθενημένο ή λαμβάνετε ανοσοκατασταλτικά φάρμακα
- υποβληθήκατε πρόσφατα σε κάποιο εμβολιασμό
- είχατε εσείς ή μέλος της οικογένειας σας ιστορικό σπασμών
- είστε σεξουαλικά δραστήριος. Οι εμβολιασμοί δυνατόν να σας προστατέψουν από τον ιό της ηπατίτιδας Β, αλλά και τον HPV που μεταδίδονται με τη σεξουαλική επαφή.
Πως μπορείτε να ελέγξετε την εμβολιαστική σας κάλυψη;
Για να αποκτήσετε πληροφορίες για την εμβολιαστική σας κάλυψη, μιλήστε με τον οικογενειακό σας γιατρό, τον παιδίατρο και τους γονείς σας. Συμβουλευτείτε το βιβλιάριο υγείας παιδιού. Δυνατόν να χρειαστεί να επαναλάβετε κάποια εμβόλια, όπως και να διερευνήσετε με αιματολογικές εξετάσεις αν έχετε αντισώματα για κάποια από τα νοσήματα που τα εμβόλια σας προφυλάσσουν.
| Εμβόλιο | Το χρειάζεστε; |
| Εμβόλιο COVID-19 | Ναι! Όλοι οι πολίτες άνω των 18 ετών συστήνεται να ολοκληρώνουν το αρχικό σχήμα εμβολιασμού και στη συνέχεια να λαμβάνουν μια ενισχυτική δόση μετά από 3 μήνες (δύο μήνες αν είχε προηγηθεί εμβολιασμός με J&J). Δεύτερη ενισχυτική δόση συστήνεται σε ανοσοκατασταλμένους ασθενείς. |
| Εμβόλιο ηπατίτιδας Α (HepA) | Ίσως. Δυνατόν να το χρειάζεστε αν ανήκετε σε ομάδα υψηλού κινδύνου για λοίμωξη από τον ιό της ηπατίτιδας Α* ή απλώς αν θέλετε να προστατευτείτε από τη νόσο. Δίνεται σε δύο δόσεις, 6-18 μήνες μακριά. |
| Εμβόλιο ηπατίτιδας Β (HepB) | Ίσως. Δυνατόν να το χρειάζεστε αν δεν έχετε εμβολιασθεί στην παιδική ηλικία και ανήκετε σε ομάδα υψηλού κινδύνου για λοίμωξη από τον ιό της ηπατίτιδας Β* ή απλώς αν θέλετε να προστατευτείτε από τη νόσο. Δίνεται σε τρεις δόσεις, μέσα σε διάστημα 6 μηνών |
| Εμβόλιο ιού των ανθρωπίνων θηλωμάτων (HPV) | Ίσως. Δυνατόν να το χρειάζεστε αν είστε γυναίκα ή άνδρας έως 26 ετών, δεν έχετε εμβολιαστεί στην παιδική ηλικία και ανήκετε σε ομάδα υψηλού κινδύνου για λοίμωξη από τον ιό HPV *. Δίνεται σε τρεις δόσεις , μέσα σε διάστημα 6 μηνών |
| Εμβόλιο γρίπης | Ναι! Ειδικά αν ανήκετε σε ομάδες αυξημένου κινδύνου ( ηλικία ≥60 ετών, επί χρόνιων νοσημάτων, εγκυμοσύνης, σε στενή επαφή με βρέφη <6 μηνών ή με άτομα ευάλωτα, εργαζόμενος σε χώρους παροχής υγείας, κλπ) χρειάζεστε μια δόση κάθε φθινόπωρο (ή έστω χειμώνα) για την δική σας προστασία, αλλά και την προστασία του περιβάλλοντος σας. |
| Εμβόλιο ιλαράς, παρωτίτιδας, ερυθράς (MMR) | Ίσως. Αν έχετε γεννηθεί μετά το 1970, θα πρέπει να έχετε εμβολιασθεί με δύο δόσεις MMR, με μεσοδιάστημα τουλάχιστον 4 εβδομάδων μεταξύ τους, εκτός αν υπάρχει αντένδειξη ή ιστορικό νόσου. * Αν έχετε εξασθενημένο ανοσοποιητικό δεν πρέπει να εμβολιάζεστε με MMR. |
| Εμβόλια μηνιγγιτιδόκοκκου- τετραδύναμο, συζευγμένο (MenACWY) και MenB | Ίσως. Δυνατόν να χρειάζεστε να εμβολιαστείτε τόσο με το MenACWY, όσο και με το MenB αν ανήκετε σε ομάδες αυξημένου κινδύνου για μηνιγγιτιδοκοκκική νόσο*. Δυνατόν να χρειάζεστε ενισχυτική δόσηMenACWY στα 5 έτη, εφόσον παραμένει ο κίνδυνος, όπως επί απουσίας σπλήνα. Χρειάζεστε ένα MenACWY, αν είστε νεοσύλλεκτος στρατιώτης. Μπορείτε να σκεφτείτε το Men B αν είστε < 23 ετών και αφού συζητήσετε με τον οικογενειακό σας γιατρό |
| Εμβόλιο πνευμονιοκόκκου (Pneumo23 [PPSV23], Prevenar [PCV13]) | Ίσως. Αν είστε ≥ 65 ετών, χρειάζεστε και τα δυο είδη εμβολίων κατά του πνευμονιόκοκκου, Prevenar (αν δεν το έχετε κάνει στο παρελθόν) και Pneumo23. Προηγείται το Prevenar και μετά από ένα έτος ακολουθεί το Pneumo23. Αν είστε < 65 ετών, αλλά έχετε χρόνια καρδιοπάθεια (εξαιρείται η υπέρταση), χρόνια ηπατική νόσο, χρόνια πνευμονοπάθεια, σακχαρώδη διαβήτη, αλκοολισμό ή είστε καπνιστής πρέπει να κάνετε και τα δύο είδη πνευμονιοκοκκικών εμβολίων. Μια δόση PCV13, το οποίο πρέπει να προηγείται, και μετά ένα έτος να ακολουθεί μια δόση PPSV23. |
| Εμβόλιο τετάνου- διφθερίτιδας και ακυτταρικό κοκκύτη (Tdap, Td) | Ναι! Εάν δεν έχετε λάβει μια δόση Tdap κατά τη διάρκεια της ζωής σας, πρέπει να κάνετε ένα εμβόλιο Tdap τώρα. Μετά από αυτό χρειάζεστε μια αναμνηστική δόση Τd ή Tdapκάθε 10 έτη. Όλες οι γυναίκες σε κάθε εγκυμοσύνη τους πρέπει να λαμβάνουν μία δόση Tdap ή Tdap-IPV, κατά προτίμηση από την 27η- 36η εβδομάδα κύησης, ανεξάρτητα από το διάστημα που μεσολάβησε από προηγούμενο εμβολιασμό με Td/Tdap. Μιλήστε με το γιατρό σας αν δεν έχετε κάνει τουλάχιστον 3 δόσεις εμβολίων τετάνου/διφθερίτιδας στη διάρκεια της ζωής σας ή αν έχετε ένα βαθύ ή βρώμικο τραύμα. |
| Εμβόλιο ανεμευλογιάς (VAR) | Ίσως. Αν δεν έχετε περάσει ανεμευλογιά και δεν έχετε εμβολιαστεί μέχρι τώρα ή έχετε λάβει μια μόνο δόση εμβολίου μιλήστε με το γιατρό σας* |
| Εμβόλιο έρπητα ζωστήρα | Ίσως.* Στην Ελλάδα μέχρι τώρα κυκλοφορούσε το εμβόλιο με ζώντα εξασθενημένο ιό (Zostavax). Συστήνεται μία δόση εμβολίου σε ενήλικες ηλικίας μεταξύ 60 – 75 ετών, ανεξάρτητα αν αναφέρεται προηγούμενη εκδήλωση έρπητα ζωστήρα. Δεν πρέπει να χορηγείται σε ασθενείς με εξασθενημένο ανοσοποητικό. Εδώ και λίγες ημέρες διαθέσιμο στη χώρα μας είναι και το εμβόλιο Shingrix, που δεν είναι ζων εξασθενημένο εμβόλιο και το οποίο μπορεί να χορηγηθεί και σε ανοσοκατεσταλμένους ενήλικες. Χορηγείται σε ενήλικες ηλικίας ≥50 ετών, σε σχήμα 2 δόσεων με τη 2η δόση να μπορεί να χορηγηθεί 2 μήνες μετά την πρώτη. Το Shingrix βρίσκεται εν αναμονή της εισαγωγής του στη θετική λίστα και στο Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμού και μέχρι την ολοκλήρωση των παραπάνω διαδικασιών, είναι διαθέσιμο ιδιωτικά. |
| Εμβόλιο αιμόφιλου ινφλουέντζας τύπου b (Hib) | Ίσως. Κάποιοι ενήλικες που ανήκουν σε ομάδες υψηλού κίνδυνου, πχ ασπληνία, χρειάζονται εμβολιασμό με μια δόση Hib. |
Ετοιμάζεστε για κάποιο ταξίδι εκτός Ευρώπης και ΗΠΑ. Επισκεφθείτε την ιστοσελίδα της ταξιδιωτικής ιατρικής του ΕΟΔΥ
* Μιλήστε με το γιατρό σας για να προσδιορίσετε το επίπεδο κινδύνου για λοίμωξη και την ανάγκη σας για εμβόλιο.